Frank Furedi doet in bijna elke publicatie iets belangrijks. Hij pleit voor menselijke autonomie en actorschap, agency.

Opwinding over het geringe vertrouwen in burgers, de bemoeizucht van experts en de Oekraïne. Frank Furedi (1947), emeritus aan de University of Kent, lijkt tijdens elk optreden door je scherm heen te willen breken. Hij is een warm pleitbezorger voor de democratie en daarin is elke individuele stem evenveel waard. “Ik ben een sterke voorstander van menselijke autonomie en actorschap, agency.” Democratie is geen stuk papier of een procedure, het is iets waar je van moet houden en vieren, zegt hij in de 2020-video Living as democratic citizens die ik onder dit interview* uit 2014 toevoeg. Democratie is a way of life.

U schrijft in uw in 2013 verschenen A sociological history of authority: ‘Het westen heeft een complexe, onttoverde relatie tot autoriteit.’

“We hebben autoriteit nodig, daarvan ben ik overtuigd. Als je politicus wordt, dan heb je je positie, maar heb je de autoriteit om een politicus te zijn? Als er in de Verenigde Staten verkiezingen zijn, staat half Hollywood klaar. Er zijn beroemdheden nodig om te spreken en dat zegt iets over de politicus, namelijk: ‘ik heb geen autoriteit om te spreken in mijn naam.’ Beroemde mensen lijken Max Weber’s charismatische autoriteit te bezitten, maar dat is niet het geval, het is maar een tijdelijk aspect. We zouden autoriteit veel meer moeten zoeken in het serieus nemen van democratische, populaire toestemming.

“U blijft lang staan bij de middeleeuwen in uw boek. Waarom?

“Sociologie is erg Amerikaans, non-historisch geworden en heeft het gevoel voor geschiedenis verloren. Voor mij was dit een proces van re-education. Ik dacht drie maanden over Griekenland te doen en het kostte me een jaar. Aan dit hele boek schreef ik zeven jaar. Ik ontdekte het enorme belang voor de historische sociologie van autoriteit van Rome en keizer Augustus.

De middeleeuwen voorzien in een ideale focus. Er heerste een strijd om de autoriteit tussen de feodale heersers en de kerk. Die strijd produceerde een cirkel van claims en anti-claims over de bron van autoriteit. Met een verlanglijst met machts- en autoriteitswensen van paus Gregorius VII in Dictatus Papae (1075) en een publiek dispuut ging het om de erfenis van Rome, het Christendom en de bron en betekenis van wetten.”

Er heerst een infantiele kijk op de burgers. Daardoor verstoppen we ons achter processen, vluchten in proceduralisme en dat kan niet goed of slecht zijn.

Frank Furedi

Nu heerst er volgens u een neiging om negatieve theorieën van autoriteit te adopteren. Wat bedoelt u daar precies mee?

“Tijdens de eeuwwisseling van de negentiende en twintigste eeuw werd duidelijk dat die oude culturele tradities niet door een moreel equivalent werden herbezet. In de jaren twintig en dertig was er een soort laatste herleving van een karikaturale vorm van autoritarisme. Nu, in onze westerse samenenleving, heerst er een negatieve theorie van autoriteit waarin autoriteit niet langer nodig is. De media, de relame maken autoriteit onmogelijk, het gevoel heerst dat na elke reality show mensen van mening kunnen veranderen. We vertrouwen gewone mensen niet. De boodschap is: laat kinderen vooral geen pakje sigaretten zien, dan gaan ze roken. Er heerst een infantiele kijk op de burgers. Daardoor verstoppen we ons achter processen, vluchten in proceduralisme en dat kan niet goed of slecht zijn. Regels hebben geen moraal. En op regels volgen altijd nieuwe regels.”

Welke autoriteit hebben we nodig en in welke vorm? In uw boek Therapy Culture (2003) stelt u dat de professionalisering te ver is doorgedreven.

“Ik ben een sterke voorstander van menselijke autonomie en actorschap, agency. Ik heb niets tegen therapie in een klinische setting en ik interesseer me voor Freud. Maar als therapie in het alledaagse, private leven een rol gaat spelen, koloniseert het de leefwereld. Als vader leer ik van andere vaders en moeders op het schoolplein. Dat is de pré-politieke autoriteit van Hannah Arendt, die richting geeft bij het opvoeden van kinderen. Het is niet de autoriteit van experts. Wie heeft hen tot goden uitgeroepen? We leren van relaties, van andersmans opinies, van gedeelde ervaringen. Maar nu hebben ouders een persoonlijke trainer en een heel leger van mensen om hen heen om hen te helpen opvoeden. Ouders worden behandeld alsof ze dom zijn en autoriteit van experts nodig hebben. Dat leidt tot onzekerheid.”

U bent ook commentator van het online Magazine Sp!ked. Wat vindt u van de politieke situatie (in 2014 ES) in de Oekraïne?

“Ik ben zelf van origine Hongaars, mijn ouders zijn gevlucht tijdens de Russische invasie in Hongarije, dus ik sta van nature wantrouwig tegenover Rusland. Maar in dit conflict is Rusland niet het kwaad en zijn de Europese Unie en de Oekraïne niet de engelen. Vooral de EU hanteert een dubbele standaard en houdt alleen van democratie zo lang het de resultaten laat zien die de EU wil. Er is in de Oekraïne een groot corruptieprobleem. De regering was een slechte, maar democratisch gekozen. Dan moet je door politieke mobilisatie de harten en de geesten van de mensen winnen.”

Literatuur: Furedi, Frank 2013 Authority – a sociological history. Cambridge University Press.

Living as democratic citizens lecture by Frank Furedi 2020

– een overzicht van zijn boeken vind je hier: www.frankfuredi.com

– en een fraai interview: A radical Life op het magazine en blog Spiked

*een versie van dit artikel verscheen ter gelegenheid van de Dag van de Sociologie 28 mei 2014 Antwerpen in: Sociologie Magazine nr. 2 juni 2014, p.18-19.